Categories: Nieuws

Wat doet drank met je?

Hoe de soort drank je stemming en gedrag kan beïnvloeden

Stel je voor: je bent op een feestje, de muziek staat aan, de sfeer is gezellig en de drank vloeit rijkelijk. De ene persoon zit na een paar glazen rustig in een hoekje te knikkebollen, terwijl een ander juist onvermoede energie krijgt en de dansvloer opeist. Of misschien ben jij wel degene die na een bepaalde dranksoort wat prikkelbaar wordt, terwijl je bij een andere drank juist ontspannen en vrolijk blijft. Hoe kan het toch dat alcohol zo’n diverse uitwerking heeft op ons gedrag en onze stemming? Is het uitsluitend onze persoonlijkheid die daar de doorslag in geeft, of speelt de soort drank ook een cruciale rol?

Uit een internationaal onderzoek, en uit talloze persoonlijke observaties, blijkt dat de aard van de drank die we consumeren mede verantwoordelijk is voor hoe we ons voelen en gedragen. Zo leidt een bepaalde dranksoort bij sommigen eerder tot slaperigheid (maffen), terwijl andere dranken juist agressie (of in de volksmond: “matten”) in de hand zouden kunnen werken. In dit artikel duiken we uitgebreid in de achtergronden, onderzoeken we de wetenschappelijke basis én sociale factoren die meespelen, en werpen we een blik op hoe we bewuster met deze kennis kunnen omgaan. Want hoewel alcoholconsumptie een alledaags verschijnsel is in veel culturen, blijkt er nog veel te ontdekken en te leren over de precieze invloed ervan op lichaam en geest.

1. Alcohol: een korte inleiding

Alcohol behoort tot de meest geconsumeerde genotmiddelen ter wereld en maakt al eeuwenlang deel uit van talloze culturen en tradities. Van oudsher dronken mensen bier en wijn bij ceremoniële bijeenkomsten, religieuze rituelen en feestelijke gelegenheden. Ook heeft alcohol—ondanks dat het in basis een soort gifstof is—altijd een belangrijke sociale functie gehad: het breekt het ijs, brengt mensen samen en wordt vaak geassocieerd met gezelligheid. Wie kent niet de beelden van proostende vrienden of familieleden, lachende gezichten, en anekdotes die over tafel gaan?

Toch heeft alcohol ook een minder onschuldige kant. Regelmatig en overmatig gebruik kan leiden tot lichamelijke en psychische klachten, zoals leverproblemen, verslaving en stemmingswisselingen. Bovendien kan alcohol, afhankelijk van de persoon en de situatie, zorgen voor ontspanning, maar ook voor agressie of neerslachtigheid. Het is dus niet verwonderlijk dat wetenschappers, medici en sociologen voortdurend proberen te ontrafelen wat alcohol precies met ons doet.

Een van de meest recente aandachtspunten in onderzoek is de vraag in hoeverre verschillende dranksoorten—bier, wijn, sterke drank—verschillende uitwerkingen hebben op onze stemming en ons gedrag. Hoewel alcohol in de basis dezelfde werkzame stof is (ethanol), zijn er uiteenlopende manieren waarop het door het lichaam wordt verwerkt. Daarnaast kunnen de bijproducten van verschillende productiemethoden (zoals tannines in rode wijn, of de suikers in mixdranken) een rol spelen in hoe we ons uiteindelijk voelen.

2. Maffen of matten: wat betekenen deze begrippen?

De uitdrukking “ga je eerder maffen of matten na een drankje?” heeft een speelse klank, maar refereert naar twee uitersten die men kan waarnemen na inname van alcohol:

Maffen: Een informele term voor ‘slapen’ of ‘slaperig worden’. Soms voelen mensen zich loom of moe na een paar glazen alcohol. Ze krijgen hangende oogleden, worden minder energiek, en voelen de behoefte om te gaan zitten of zelfs te gaan liggen. Dat is ook niet zo vreemd: alcohol is immers een verdovend middel (een depressivum voor het centrale zenuwstelsel), dat je reacties vertraagt en je lichaam kan laten ontspannen—tot het punt dat je in slaap valt, al is die slaap vaak van mindere kwaliteit.
Matten: Een informele term die in deze context staat voor ‘ruziën’, ‘agressief worden’ of je in ieder geval sneller laten uitdagen tot een conflict. Sommige mensen worden na consumptie van (bepaalde) alcoholische dranken overmoedig, prikkelbaar of kortaangebonden. Dit kan resulteren in schreeuwerig gedrag, een woordenwisseling of zelfs fysiek geweld.

Natuurlijk is dit een versimpeling van de werkelijkheid. In de realiteit kan er een heel spectrum aan emoties en gedragingen volgen op alcoholgebruik—van euforie tot melancholie, van totale ontspanning tot ongekende dadendrang. Maar het onderscheid tussen “maffen” en “matten” geeft in elk geval weer dat sommige mensen simpelweg slaperig en rustig worden, terwijl anderen eerder agressief of uitbundig reageren.

3. Hoe alcohol in de hersenen werkt

Om te begrijpen hoe verschillende dranksoorten invloed hebben op ons gedrag, is het nuttig te kijken naar wat alcohol—onafhankelijk van de soort—doet in onze hersenen. Ethanol, de werkzame stof in alcohol, heeft een remmende werking op het centrale zenuwstelsel. Dit betekent dat het bepaalde neurotransmitters (chemische boodschappers) in onze hersenen beïnvloedt, vooral gamma-aminoboterzuur (GABA) en glutamaat.

GABA is een remmende neurotransmitter die ervoor zorgt dat we ontspannen raken en minder gestrest zijn. Bij alcoholinname wordt de werking van GABA versterkt, waardoor we ons kalmer en losser voelen.
Glutamaat daarentegen is een stimulerende neurotransmitter. De werking daarvan wordt juist onderdrukt door alcohol. Dit draagt bij aan het gevoel van traagheid en de coördinatieproblemen die we ervaren wanneer we te veel gedronken hebben.
Tegelijkertijd wordt er ook dopamine vrijgemaakt in het beloningssysteem van de hersenen. Dit verklaart waarom we ons vaak euforisch voelen na een paar drankjes en de positieve associaties die we eraan overhouden.

Alcohol is dus zowel verdovend als (in zekere mate) opbeurend. Dit verklaart het paradoxale karakter: je kunt er energiek en vrolijk van worden, maar ook moe en futloos. Daarnaast verschilt het effect per individu, omdat de biochemische systemen van mensen uniek zijn. De een reageert sterker op de ene neurotransmitter dan de ander, afhankelijk van genen, lichamelijke gesteldheid en voorgaande ervaringen met alcohol.

4. Verschillende soorten drank: van bier tot cocktails

Hoewel ethanol overal hetzelfde is, verschillen dranken onderling in hun productieproces en samenstelling. Deze verschillen kunnen zich vertalen in uiteenlopende effecten op onze stemming en gedrag. Denk aan:

Bier:
- Gemiddeld lager alcoholpercentage (meestal rond 5%, maar kan variëren).
- Gisting van granen en hop, bevat relatief veel koolhydraten en kan een ‘zwaarder’ gevoel geven in de maag.
- Consumptie verloopt vaak geleidelijker door het lagere alcoholpercentage en het grotere volume.
Wijn:
- Variabel alcoholpercentage (tussen 9% en 15%, met uitschieters voor versterkte wijnen).
- Wijnen bevatten tannines (vooral rode wijn), suikers en andere smaakstoffen.
- Rode wijn wordt vaak geassocieerd met ontspanning en warmte, maar sommige mensen krijgen er juist hoofdpijn of worden er emotioneel van.
Sterke drank (zoals wodka, whisky, rum, tequila):
- Hoog alcoholpercentage (meestal tussen 35% en 50%).
- Wordt vaak sneller geabsorbeerd in de bloedbaan, zeker als het in shotvorm gedronken wordt.
- Mixdranken bevatten vaak suikers, energiedranken of andere toevoegingen, die een extra effect kunnen hebben op stemming en energie.
Likeuren en zoete dranken:
- Mix van alcohol, suiker, aroma’s.
- Kan veel calorieën bevatten en door de zoete smaak kan men soms ongemerkt (te) veel consumeren.
Cocktails:
- Vaak een combinatie van sterke drank, sappen, suikers, bitters en andere componenten.
- Het effect kan sterk variëren afhankelijk van de samenstelling en de verhouding alcohol/andere ingrediënten.

Volgens sommige onderzoeken worden wijn en bier geassocieerd met een meer ontspannen, rustige roes, terwijl sterke dranken sneller tot uitgelaten en soms agressiever gedrag leiden. Dit kan echter niet volledig veralgemeend worden, omdat er talloze andere factoren meespelen: iemands persoonlijkheid, de context, hoeveel en hoe snel er gedronken wordt, enzovoort.

5. Internationaal onderzoek en bevindingen

Er is door de jaren heen flink wat wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van verschillende alcoholische dranken op het gedrag. Een internationaal onderzoek dat veel aandacht kreeg, is uitgevoerd door een team dat data uit verschillende landen heeft verzameld. Deelnemers vulden vragenlijsten in waarin ze hun gevoelens en gedragingen beschreven na het drinken van specifieke dranksoorten. Enkele opvallende uitkomsten:

Rode wijn werd vaker geassocieerd met gevoelens van ontspanning, kalmte en zelfs slaperigheid.
Bier zorgde bij velen voor een opgewekte stemming, maar soms ook voor een loom gevoel (misschien door het koolzuur en de volheid van bier).
Witte wijn en champagne bleken bij sommigen een licht euforisch of speels effect te hebben, hoewel dit effect soms omsloeg in vermoeidheid.
Sterke drank had een grotere kans om gepaard te gaan met gevoelens van zelfverzekerdheid, maar ook agressie of onrust.

Wat belangrijk is om te benadrukken, is dat deze resultaten gemiddelde trends laten zien en geen rechtlijnige causaliteit bewijzen. Met andere woorden: hoewel sterke drank gemiddeld vaker wordt gerapporteerd als aanleiding voor agressief gedrag, wil dat niet zeggen dat iedereen die whisky of wodka drinkt opeens boos of vechtlustig wordt. Het onderzoek legt eerder bloot dat er een correlatie is, wat zou kunnen wijzen op verschillende oorzaken—waaronder de snelheid van de alcoholopname, de associaties die men heeft met bepaalde dranken, en de manier waarop men (vaak onbewust) met die dranken omgaat.

Daarnaast is cultuur van grote invloed. In sommige landen is bier bijna een basisproduct dat dagelijks gedronken wordt in lage hoeveelheden, terwijl sterke drank gereserveerd is voor speciale gelegenheden of juist voor snelle consumptie (shots). In andere culturen is wijn net zo alledaags als water bij het eten. Deze contexten kleuren de beleving en het effect van de drank.

6. Culturele en sociale factoren: de onzichtbare krachten

Naast de chemische samenstelling van de drank, spelen ook sociale en culturele factoren een grote rol in hoe we op alcohol reageren. Denk aan:

Verwachtingseffecten:
- Mensen hebben vaak duidelijke verwachtingen bij bepaalde dranksoorten. Zo associëren sommigen rode wijn met romantiek en ontspanning, en tequila met feesten en losbandigheid. Deze verwachtingen kunnen zich vertalen in daadwerkelijk gedrag.
- Dit wordt wel het “placebo-effect” genoemd in de context van alcohol: als je gelooft dat een bepaald drankje je agressief maakt, is de kans groter dat je je ook zo gaat gedragen.
Groepsdynamiek:
- Wie met vrienden is die dezelfde dranksoort drinken, kan zich makkelijker laten meeslepen in een bepaalde stemming—feeling is believing. Als iedereen vrolijk en uitbundig is, is de kans groter dat je zelf ook die richting op gaat.
- Aan de andere kant kunnen spanningen in een groep juist escaleren als er sterke drank gedronken wordt, zeker als er al onderhuidse conflicten waren.
Culinaire gewoontes:
- In culturen waar wijn een gebruikelijke begeleider is van maaltijden, associëren mensen wijn met eten en een langzame, gestaag oplopende roes. Dit leidt minder vaak tot ‘binge drinking’ en mogelijk ook tot minder agressie.
- In landen of sociale kringen waar men gewend is om veel sterkedrankshots achter elkaar te nemen, is er meer risico op plotse intoxicatie en ongeremd gedrag.
Beschikbaarheid van alternatieven:
- Als sterke drank de goedkoopste of makkelijkste optie is, zullen meer mensen geneigd zijn dat te drinken, wat weer een gemiddeld hoger alcoholpromillage kan veroorzaken.
- Omgekeerd geldt dat als er veel alternatieven zijn (non-alcoholisch bier, mocktails, etc.), sommige mensen eerder geneigd zijn hun alcoholinname te matigen.

De culturele en sociale context fungeert dus als een krachtige katalysator van ons gedrag onder invloed van alcohol. De invloed hiervan is soms zelfs groter dan de chemische samenstelling van de drank.

7. Persoonlijke factoren en individuele verschillen

Naast cultuur en dranksoort, zijn er ook veel persoonlijke factoren die bepalen of je na een paar glaasjes eerder in slaap valt of juist ruzie wilt maken. Een paar voorbeelden:

Lichaamsgewicht en metabolisme: Iemand die zwaarder is of een snelle stofwisseling heeft, zal over het algemeen meer alcohol kunnen verdragen zonder merkbaar dronken te worden.
Geslacht: Vrouwen hebben over het algemeen minder water in hun lichaam dan mannen, wat betekent dat dezelfde hoeveelheid alcohol sneller leidt tot een hogere bloedalcoholconcentratie. Dit kan invloed hebben op stemming en gedrag.
Genetica: Sommige mensen ervaren sneller negatieve bijwerkingen van alcohol, zoals flushing (rood worden in het gezicht), hartkloppingen of hoofdpijn. Dat kan hun beleving van alcoholgebruik sterk kleuren.
Voorgeschiedenis: Wie al vermoeid of gestrest is, zal bij alcoholinname eerder “uitgeput” raken en slaperig worden. Mensen die juist al opgewonden of gefrustreerd zijn, kunnen sneller doorslaan naar agressie.
Persoonlijkheid: Extraverten kunnen meer geneigd zijn tot impulsiviteit en feestgedrag, terwijl introverten eerder kalm of juist emotioneel worden. Deze karaktertrekken kunnen zich uitvergroten onder invloed van alcohol.

In werkelijkheid is er dus sprake van een complex samenspel tussen de soort drank, de setting, en de unieke biochemie en persoonlijkheid van de drinker.

8. De rol van tempo en combinatie

Eén aspect dat niet onderschat mag worden, is het tempo waarin men alcohol nuttigt en of het gecombineerd wordt met andere middelen of voeding. Een glas wijn bij een uitgebreid diner heeft doorgaans een heel ander effect dan een paar shotjes op een lege maag. Door het combineren van verschillende dranksoorten wordt de inschatting van iemands daadwerkelijke alcoholinname vaak bemoeilijkt.

Ook de combinatie met cafeïne, zoals in energiedrankjes, kan roet in het eten gooien. Cafeïne werkt stimulerend, terwijl alcohol verdovend werkt. Het resultaat kan een paradoxale toestand zijn waarin je je energiek genoeg voelt om door te gaan met drinken, terwijl je lichaam eigenlijk al ver over de grens is. Dit vergroot de kans op black-outs en onvoorspelbaar gedrag.

9. Praktische tips: bewust omgaan met alcohol en stemming

Nu we weten dat verschillende dranksoorten hun eigen nuances hebben en dat ons gedrag onder invloed van allerlei factoren staat, rijst de vraag: hoe kunnen we hiermee omgaan in de praktijk?

Kies bewust de drank die bij je past:
- Weet van jezelf hoe je reageert op bepaalde dranksoorten. Word je standaard slaperig van rode wijn, maar krijg je enorm veel energie van rum? Houd daar rekening mee bij het kiezen van je drankje, zeker als je een belangrijke afspraak hebt de volgende ochtend.
Let op het tempo:
- Neem de tijd om van je drankje te genieten in plaats van het snel achterover te slaan. Geef je lichaam de kans om de alcohol te verwerken voordat je aan een volgende ronde begint.
Drink niet op een lege maag:
- Zorg dat je iets eet voordat je alcohol gaat drinken. Voedsel helpt om de opname van alcohol te vertragen en kan pieken in je bloedalcoholniveau voorkomen.
Luister naar je eigen lichaam:
- Merk je dat je snel emotioneel of prikkelbaar wordt, of juist in een roes van vermoeidheid belandt? Neem dan gas terug of stop even met drinken.
Houd rekening met je stemming vooraf:
- Als je al gestrest of boos bent, kan alcohol die gevoelens uitvergroten. Als je ontspannen en vrolijk bent, kan alcohol die stemming ook versterken. Bewustwording van je startsituatie helpt je om beter te voorspellen hoe je op alcohol reageert.

10. Maatschappelijke verantwoordelijkheid en de rol van voorlichting

Het is makkelijk om te zeggen: “Het ligt gewoon aan welke drank je kiest.” Maar daarmee schuiven we een deel van de verantwoordelijkheid van individueel naar de drank zelf. De realiteit is dat alcoholconsumptie altijd een keuze is, en dat maatschappelijke factoren daarin een grote rol spelen. Denk aan:

Voorlichting op scholen:
Jongeren komen vaak al op jonge leeftijd in aanraking met alcohol. Het is zinvol om hen objectief en helder te informeren over de effecten van verschillende dranksoorten, de risico’s én hoe ze grenzen kunnen bewaken.
Reclames en marketing:
Bepaalde dranken worden neergezet als hip, stoer of sexy. Dit kan verwachtingspatronen creëren die vervolgens self-fulfilling prophecies worden. Agressief uitziende reclamecampagnes voor sterke drank kunnen bijvoorbeeld een link leggen tussen die drank en ‘stoer gedrag’.
Regulering van alcoholverkoop:
Wanneer sterke drank gemakkelijk en goedkoop verkrijgbaar is, is de drempel om er (te) veel van te drinken lager. Prijsbeleid en leeftijdscontroles kunnen invloed hebben op het totale consumptieniveau en daarmee op hoeveel incidenten er optreden.
Sociale stigma’s en groepsdruk:
In sommige vriendenkringen is het gebruikelijk om altijd maar door te drinken, terwijl in andere kringen de sociale norm anders ligt. Als er minder druk is om te drinken, kunnen mensen beter hun eigen grenzen voelen en bewaken.

11. Mythes en waarheden over dranksoorten en gedrag

In de volksmond bestaan tal van mythes over wat bepaalde dranksoorten met je doen. Een paar voorbeelden:

“Van tequila word je altijd agressief.”
Niet waar. Hoewel sommige mensen agressiever reageren op sterke drank, is tequila niet per definitie de agressiefmaker. De context (zoals shotjes achter elkaar in een feestomgeving) kan wel bijdragen aan sneller dronkenschap en daarmee ook meer kans op ruzie.
“Rode wijn maakt je slaperig.”
Dit kan voor veel mensen kloppen, vanwege de tannines of de associatie met een gezellig avondje op de bank. Maar het is niet universeel. Sommige mensen worden er juist emotioneler of melancholischer van.
“Champagne maakt je extra uitgelaten.”
De koolzuur in champagne kan de opname van alcohol in het bloed versnellen, wat leidt tot een snellere roes. Dit kan een euforisch gevoel geven. Maar net als met andere dranken is de uitwerking sterk persoonsgebonden.
“Bier maakt je dik.”
Bier is calorierijk, maar het is niet dé enige factor die kan leiden tot gewichtstoename. Ook de eetgewoontes die vaak gepaard gaan met bierconsumptie (snacks, vette hap) spelen een rol.

Feit blijft dat de waarneming van het effect van een dranksoort vaak subjectief is en deels gekleurd door onze eigen verwachtingen en ervaringen.

12. Wat doet drank dus met je?: het antwoord is niet zo zwart-wit

Terugkomend op de vraag: “Wat doet drank met je?” Het eerlijke antwoord is dat het afhankelijk is van talloze factoren: de hoeveelheid, de dranksoort, je persoonlijkheid, je stemming, je fysieke gesteldheid, de sociale setting en zelfs de cultuur waarin je verkeert. Er is geen simpele formule die zegt: “Drink X en je zult Y gedrag vertonen.”

Wel is duidelijk dat sterke drank gemiddeld vaker in verband wordt gebracht met agressief of impulsief gedrag, terwijl wijn (vooral rode wijn) wat vaker geassocieerd wordt met ontspanning en kalmte. Bier kan alle kanten op, mede afhankelijk van het tempo van drinken en de hoeveelheid koolzuur en calorieën die je binnenkrijgt. Daarnaast kunnen cocktails met suikers of energiedranken weer een hele andere, soms onvoorspelbare, invloed hebben.

13. Conclusie: kennis is macht (en maat houden)

We leven in een cultuur waarin alcohol alomtegenwoordig is—van feestjes tot borrels, van festivals tot familiediners. Dat is op zich niet vreemd, want alcohol kan een positieve sociale functie hebben en plezier geven. Tegelijkertijd moeten we ons bewust zijn van de potentieel schadelijke kanten, zowel fysiek als mentaal, en vooral van de onvoorspelbaarheid die soms met drank gepaard gaat.

Het internationale onderzoek waar we in dit artikel naar verwezen, laat zien dat de soort drank wél degelijk een rol kan spelen in hoe we ons gedragen—of we eerder willen slapen (maffen) of juist ruzie zoeken (matten). Tegelijkertijd is de werkelijkheid complex en wordt ons gedrag ook beïnvloed door onze eigen verwachtingen, culturele gebruiken, de sociale context en onze unieke biochemie.

Welke lessen kunnen we hieruit trekken?

Ken jezelf: Probeer te achterhalen hoe jij reageert op verschillende dranksoorten en in welke situaties je je prettig voelt bij alcoholgebruik.
Wees bewust van de omstandigheden: Drink je om iets te vieren, of omdat je je verdrietig voelt? Drink je met vrienden die je opjutten, of in een rustige setting tijdens een diner?
Pas je tempo en hoeveelheid aan: Weten wanneer je moet stoppen, of in elk geval pas op de plaats moet maken, kan veel narigheid voorkomen—of dat nu een onenigheid is of een kater.
Respecteer de keuzes van anderen: Niet iedereen reageert hetzelfde op alcohol, en niet iedereen heeft dezelfde redenen om wel of niet te drinken.

Uiteindelijk is het niet alleen de dranksoort die de uitkomst bepaalt, maar het samenspel van drank, persoon en context. Maat houden blijft het sleutelwoord, maar kennis over de verschillende invloeden is de eerste stap naar bewuster en veiliger alcoholgebruik. Of je nu geneigd bent om na een goed glas rode wijn in slaap te sukkelen, of de neiging hebt om na te veel shotjes met iedereen in discussie te raken—met de juiste kennis en een dosis zelfinzicht kun je jezelf én anderen een hoop leed besparen.

Zo kom je erachter dat de vraag “maffen of matten?” niet zwart-wit te beantwoorden is. De volgende keer dat je met een glas wijn, een biertje of een cocktail in je hand staat, kun je bewust kiezen en anticiperen op de mogelijke gevolgen. Hopelijk leidt dat tot een fijne, ontspannen avond—zonder onverwachte escalaties, en zonder dat je onvrijwillig vóór middernacht omvalt van de slaap.

admin